ដោយ មាន ឫទ្ធិ
2019-12-11
rfa
បណ្ឌិត អៀ សុផល សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូត និងកិច្ចការពិភពលោក នៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា (California) សហរដ្ឋអាមេរិក។
Sophal Ear via Oslo Freedom Forum
ក្រុមអ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ នយោបាយ និងកសិកម្ម ព្រមានពីហានិភ័យនៃការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី (FTA) ទ្វេភាគីជាមួយចិន និងប្រទេសពាក់ព័ន្ធ។ ពួកគេចង់ឃើញកម្ពុជាពិចារណាដោយប្រយ័ត្នប្រយែងក្នុងដំណើរការចរចាឈានទៅចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសទាំងនេះ។ ពួកគេថា ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសផ្សេងៗ នឹងមិនអាចធានាបានថា ប្រទេសទាំងនោះ នឹងទទួលទិញទំនិញនាំចេញពីកម្ពុជា ហើយអាចឲ្យកម្ពុជាចំណេញច្រើនដូចការផ្ដល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប និង GSP របស់សហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ។ ពួកគេចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាល មិនត្រូវប្រប្រញាប់ប្រញាល់ទៅចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសពាក់ព័ន្ធនោះទេ ហើយគួរតែមានការសិក្សាជាក់លាក់ពីផលវិជ្ជមាន និងអវិជ្ជមានបណ្ដាលមកពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ។
រដ្ឋាភិបាលក្រោមការដឹកនាំបែបឯកបក្សរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានបង្ហាញចេតនាកាន់តែច្បាស់ពីបំណងក្នុងការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគី ឬ FTA ជាមួយប្រទេសពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសប្រទេសចិន កូរ៉េខាងត្បូង និងប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអឺរ៉ុប។ ទន្ទឹមនឹងនេះ កម្ពុជាក៏ចង់ធ្វើដូច្នេះជាមួយប្រទេសជប៉ុន និងប្រទេសជិតខាង គឺថៃ និងវៀតណាមផង។ ចេតនាកាន់តែច្បាស់នេះ កើតមានឡើងខណៈគណៈកម្មការអឺរ៉ុប កំពុងពិចារណាព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់ខ្លួន យ៉ាងយូរបំផុតត្រឹមពាក់កណ្ដាលខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម លោក សៀង ថៃ ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមបណ្ដាញសង្គមតេឡេក្រាមថា កម្ពុជាបានខិតខំខ្លាំងក្នុងការធ្វើសមាហរណកម្មទៅក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក ដូចជាការចូលជាសមាជិកអាស៊ានកាលពីឆ្នាំ១៩៩៩ និងចូលជាសមាជិកអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក WTO កាលពីឆ្នាំ២០០៤។ លោកថា ក្នុងក្របខ័ណ្ឌអាស៊ាន កម្ពុជា បានចូលរួមចរចាបង្កើតជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី រវាងអាស៊ានជាមួយចិន (China) ជប៉ុន (Japan) កូរ៉េខាងត្បូង (South Korea) ឥណ្ឌា (India) អូស្រ្តាលី (Australia) និងណូវែលហ្សេឡង់ (New Zealand) ជាដើម។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកថា ការចុះពាណិជ្ជកម្មសេរីក្នុងក្របខ័ណ្ឌអាស៊ាននេះនៅមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់កម្ពុជានៅឡើយទេ៖ «ប៉ុន្តែ នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌតំបន់ អ្វីដែលយើងបានផ្ដល់ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមកនោះ វាមានលក្ខណៈមិនទាន់អស់នៅឡើយទេ។ សក្ដានុពលដែលយើងចង់បាននោះ វាអត់ទាន់អស់។ ដូច្នេះហើយនៅក្នុងបរិបទថ្មីនៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកជាលក្ខណៈអន្តរជាតិនេះ ប្រទេសសមាជិកមួយៗ តែងតែស្វះស្វែង រកវិធីយ៉ាងណាចរចាជាលក្ខណៈទ្វេភាគី ដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍ឲ្យបានច្រើនជាអតិបរមា ពីព្រោះដូចខ្ញុំជម្រាបជូនពីខាងដើមអ៊ីចឹង ការចរចាជាលក្ខណៈតំបន់ យើងឲ្យស្អីទៅគេ គេឲ្យស្អីទៅយើង នៅក្នុងលក្ខណៈសន្យារៀងៗ ខ្លួន។ អ៊ីចឹងវាមិនទាន់អស់ទេ អ៊ីចឹងបើយើងធ្វើការចរចាជាទ្វេភាគី យើងអាចជជែកគ្នាលម្អិតបានផលប្រយោជន៍បន្ថែមពីហ្នុងថែមទៀត»។
លោក សៀង ថៃ បន្តថា ដូច្នេះហើយទើបកម្ពុជា បានសាកល្បងបង្កើតក្រុមការងារដើម្បីសិក្សាពីលទ្ធភាពចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ ជាមួយប្រទេសតំបន់អាស៊ីអឺរ៉ុបតាំងពីឆ្នាំ២០១៦ និងជាមួយប្រទេសចិន តាំងពីដើមឆ្នាំ២០១៩នេះ។
អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ និងជានាយកវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី (AVI) បណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ យល់ថា នេះគឺជាយុទ្ធសាស្ត្រពង្រីកទីផ្សារ និងដៃគូរពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជា ក្នុងនាមជារដ្ឋតូចមួយ។ ក្រៅពីយល់ថា ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីជាឱកាសសម្រាប់កម្ពុជានោះ លោកថា វាក៏អាចជាកត្តាជំរុញឲ្យមានកំណែទម្រង់ផ្ទៃក្នុងរដ្ឋាភិបាលឲ្យបានលឿនផងដែរ៖ «វាជាកត្តាជំរុញឲ្យមានកំណែទម្រង់ ជាពិសេសជំរុញផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ពីព្រោះបើយើងអត់មានសម្ពាធពីខាងក្រៅទេ កំណែទម្រង់ខាងក្នុងហ្នុងក៏យ៉ាប់ដែរ។ ដូចជាយើងចូលជា WTO អ៊ីចឹង បើយើងអត់ចូលជាសមាជិក WTO ទេ កំណែទម្រង់ខាងក្នុង ទីផ្សារ ស្ថាប័នរដ្ឋជាដើម ក៏រាងយឺតដែរ។ ដូច្នេះ និយាយឲ្យចំទៅ យើងសុខចិត្តឲ្យទទួលរងនូវសម្ពាធពីខាងក្រៅ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានកំណែទម្រង់ទៅលឿន។ អ៊ីចឹង ខ្ញុំគិតថា នេះជាវិជ្ជមានច្រើនមែនទែន។ វាជាចំណុចចាប់ផ្តើមមួយជាវិជ្ជមាន កំណែទម្រង់របស់កម្ពុជាបន្ថែមទៀត ហើយនឹងជំរុញកម្លាំងផលិតហ្នុង»។
ជុំវិញផលអវិជ្ជមាន ឬការខាតបង់វិញ លោកថា វាគ្រាន់តែចោទជាបញ្ហារយៈពេលខ្លី ហើយការណ៍នេះមិនមែនចោទជាបញ្ហាក្នុងរយៈពេលមធ្យម ឬរយៈពេលវែងនោះទេ៖ «ពីព្រោះនេះជា Zero Tariff មានន័យថា យើងត្រូវកាត់បន្ថយផ្នែកពន្ធនាំចូល។ ចឹងវាត្រូវបាត់បង់ថវិកាជាតិផ្នែកពន្ធនាំចូល។ ក៏ប៉ុន្តែ បើយើងមើលសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាយើងទៅ ចំណូលជាតិ គឺ Tax ចង់ខ្លាំងជាង Tariff ហើយឥឡូវនេះ។ ពន្ធយើងយកពីក្នុងស្រុកទៅអនាគតទៅ វាខ្លាំងជាងពន្ធយកចូលលើទំនិញនាំចូលនោះ»។
សម្រាប់អ្នកជំនាញវិទ្យសាស្រ្តនយោបាយវិញ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា យល់ថា កម្ពុជាគួរប្រយ័ត្នប្រយ៉ែងក្នុងរឿងនេះ ព្រោះចិនមិនមែនជាប្រទេសនាំចូលទំនិញនោះទេ ហើយម្យ៉ាងទៀតផលិតភាព និងភាពប្រកួតប្រជែងរបស់កម្ពុជានៅមានកម្រិតនៅឡើយ៖ «កាលណាទីផ្សារយើងកាន់តែធំវាល្អហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែ យើងត្រូវចោទសួរវិញថា បណ្តាប្រទេសដូចចិនអី មិនមែនជាប្រទេសប្រើប្រាស់ទេ តែជាប្រទេសអ្នកផលិត។ ដូច្នេះ កាលណាយើងចុះ កន្លងមកយើងមិនទាន់មានពាណិជ្ជកម្មសេរីផង យើងទទួលទំនិញចិន ឃើញថាយើងទទួលទិញរបស់ចិនច្រើនជាងចិនទិញរបស់យើង។ ខុសគ្នាច្រើន គេចូលយើងប្រហែលជាជាង៥ពាន់លាន យើងនាំទៅគេវិញបានតែ៨០០លានទេ។ ដូច្នេះគឺតិច គឺខុសគ្នាច្រើនមែនទែន។ ដូច្នេះ ជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មរបស់យើងផ្អៀងរហូតដូច្នេះ វាមិនជំរុញឲ្យសេដ្ឋកិច្ចយើងរីកចម្រើននោះទេ»។
អ្នកជំនាញកសិកម្ម បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ ក៏យល់ឃើញស្រដៀងគ្នានេះដែរ។ លោកថា បើកម្ពុជាមានផលិតផលច្រើនសម្រាប់នាំចេញទៅចិនដោយសេរីនោះ នោះវាមិនចោទជាបញ្ហាននោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកពន្យល់ថា វានឹងចោទជាបញ្ហាទៅវិញ ត្រង់ថាកម្ពុជាគ្មានផលិតផលច្រើនសម្រាប់នាំចេញទៅចិន ហើយចិនជាប្រទេសមានប្រៀបខ្លាំង ជាពិសេសក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម បច្ចេកវិទ្យាជាដើម ខណៈកម្ពុជាមានសមត្ថភាពផលិត និងប្រកួតប្រជែងនៅទាបនៅឡើយ ដែលការណ៍នេះអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់វិស័យសិប្បកម្ម និងឧស្សាហកម្មក្នុងស្រុក៖ «ជារួម មកដល់ ពេលនេះ ខ្ញុំអត់ទាន់ឃើញថា តើយើងអាចចំណេញច្រើនទេ ដោយសារយើង នាំចូលពីចិនច្រើនជាងនាំចេញ ខុសគ្នាចង់ ១០ដង ពិសេសយើងនាំចូលពីចិនដូចចូល ៧ពាន់ទៅ ៨ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ហើយយើងនាំចេញទៅចិនវិញតិច។ វាក៏ទាក់ទងនឹងវិស័យកាត់ដេរដែរ ពីព្រោះយើងនាំចូលវត្ថុធាតុដើមនាំរបស់អីផ្សេងៗ ពីចិនដើម្បីមកពង្រីកវិស័យកាត់ដេរ។ ដូច្នេះយើងអត់ទាន់ដឹងច្បាស់ថាតើវាចំណេញអីខាតអី។ ដូច្នេះហើយបានជាការសិក្សាអំពីផលប៉ះពាល់ ហើយនិងគុណសម្បត្តិ ឬផលប៉ះពាល់ គុណវិបត្តិនៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិនគឺវាជារឿងមួយត្រូវធ្វើឲ្យបានច្បាស់លាស់»។
បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ ចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវចរចាឲ្យបានល្អិតល្អន់ជាមួយប្រទេសចិន និងប្រទេសពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតមុននឹងឈានទៅចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ។ ជាពិសេស លោកថា ពាក់ព័ន្ធនឹងការធានាការនាំចេញផលិតផលកសិកម្ម ក្នុងវិស័យស្រូវអង្ករតែម្តង៖ «ក្នុងហ្នឹង បើសិនជាក្នុងក្របខណ្ឌពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន ហើយយើងមិនអាចនាំចូលអង្ករដោយសេរីទៅប្រទេសចិនដោយសេរីទេ ប្រហែលជាយើងមិនចំណេញទេ ដោយសារតែអង្ករជាផលិតផលសំខាន់បំផុតសម្រាប់កម្ពុជាក្នុងការនាំចេញ ហើយទីផ្សារចិនមិនសេរីទេសម្រាប់អង្ករ គឺចិនកំណត់កូតា ហើយទីពីរមានតែក្រុមហ៊ុនមួយផ្តាច់មុខក្នុងការនាំអង្ករចូល វាអត់មានក្រុមហ៊ុនដែលនាំអង្ករចូលសេរីពីខ្មែរទេ»។
ទន្ទឹមនឹងនេះ បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ ក៏ចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបម្រុងសិទ្ធិមួយចំនួន ដើម្បីការពារផលិតផលរបស់កម្ពុជា៖ «សេរីមែនតែត្រូវបម្រុងសិទ្ធិមួយចំនួនដើម្បីការពារ។ ដូចវិស័យខ្លះរបស់យើងវានៅទន់ខ្សោយ ត្រូវបម្រុងនូវសិទ្ធិមួយចំនួន ទៅលើផលិតផលមួយចំនួន។ តើផលិតផលណាខ្លះដែលយើងអាចរុញទៅពាណិជ្ជកម្មសេរីបាន ហើយផលិតផលណាខ្លះ មិនទាន់បាន។ មានន័យថា ផលិតផលណាខ្លះដែលយើងអនុញ្ញាតឲ្យចិននាំចូលមកកម្ពុជាបានដោយសេរីបាន ជាការចរចាជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ត្រូវស្គាល់ខ្លួនយើងឲ្យច្បាស់។ ការចរចានេះ មិនមែនជារឿងងាយស្រួលទេ។ ត្រូវការពេលច្រើន»។
ដោយឡែក អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយ បណ្ឌិត មាស នី ព្រមានថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គួរមើលឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែងពីផលអវិជ្ជមានកំពុងកើតមាននៅខេត្តព្រះសីហនុ ដោយសារការបើកដៃឲ្យចិនចូលមកវិនិយោគនេះ បើកម្ពុជាមិនចង់រងផលប៉ះពាល់បន្ថែមទៀតនៅពេលចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិននោះ៖ «នៅពេលដែលយើងធ្វើពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិនទៀតនោះ ខ្ញុំមិនដឹងថា តើសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាយើងដែលនៅភាពទន់ខ្សោយ ហើយក្របែបនេះ ថាតើប្រឈមជាមួយនឹងការហូរចូលនូវផលិតផលដែលនាំចូលពីប្រទេសចិននេះមានទំហំប៉ុណ្ណា ហើយថាតើវានឹងអាចប៉ះពាល់ដល់ការផលិតផ្សេងៗ នៅក្នុងស្រុក ឬក៏អាជីវកម្មខ្នាតតូចក្នុងស្រុកប៉ុណ្ណា ពីព្រោះយើងកំពង់សោមមួយ អាចផ្ដល់ជាឧទាហរណ៍រួចស្រេច ជាមេរៀនរួចស្រេចហើយ។ បើរដ្ឋាភិបាលមិនបានត្រៀមលក្ខណៈទេ ពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ គឺនឹងអាចផ្ដល់នូវលទ្ធភាពឲ្យចិន មិនមែននាំចូលតែផលិតផលទេ គឺនាំចូលទាំងធនធានមនុស្ស ហើយនាំចូលទាំងមុខរបរតូចតាចមកដែរ»។
នេះគឺជាលើកទីមួយហើយដែលកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន បានបង្ហាញចេតនាចង់បើកឲ្យមានការចរចាទៅចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគី ជាមួយប្រទេសពាក់ព័ន្ធ ក្នុងនោះ រួមមានប្រទេសចិន កូរ៉េខាងត្បូង និងប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអឺរ៉ុប។ កន្លងមក កម្ពុជាមានតែកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាលក្ខណៈពហុភាគី ក្នុងក្របខ័ណ្ឌអាស៊ាន និងអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក WTO និងទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធពិសេស EBA ពីសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រពន្ធអនុគ្រោះពន្ធពិសេសនេះ ស្ថិតក្នុងភាពស្រពិចស្រពិលនៅឡើយ ក្រោយរបបលោក ហ៊ុន សែន បានគាស់រម្លើងប្រជាធិបតេយ្យ និងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរជាប្រព័ន្ធ។
អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ និងជាសាស្ត្រាចារ្យកិច្ចការពិភពលោក នៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College នៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា (California) សហរដ្ឋអាមេរិក បណ្ឌិត អៀ សុផល យល់ថា ទាំងចិន និងកូរ៉េខាងត្បូង នឹងមិនអាចទទួលទិញផលិតផលពីឧស្សាហកម្មកាត់ដេរកម្ពុជា ដូចអ្វីដែលសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកទិញពីកម្ពុជានោះទេ។ លោកថា ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម មានអ្នកឈ្នះ និងអ្នកចាញ់ ហើយជាទូទៅកម្មករក្នុងឧស្សាហកម្មខ្នាតតូច គឺជាអ្នកចាញ់។ លោកថា យើងដឹងថា មានផលិតផលជាច្រើនដែលចិន និងកូរ៉េ ផលិតបាន ហើយកម្ពុជាមិនអាចផលិតបាន ហើយនេះមានន័យថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម មិនមែនជារឿងល្អទេសម្រាប់កម្ពុជា ដោយសារតែកម្ពុជានឹងនាំចូលកាន់តែច្រើនបន្ថែមទៀតពីប្រទេសចិន និងកូរ៉េខាងត្បូង។ បណ្ឌិត អៀ សុផល ព្រមានថា ប្រសិនបើកម្ពុជាគ្មានផលិតផលត្រូវនាំចេញបន្ថែមនោះទេ នោះវានឹងក្លាយជាការធ្វើអត្តឃាតខ្លួនឯង តាមរយៈការបើកច្រកទ្វាប្រកួតប្រជែងពាណិជ្ជកម្មសាកល ហើយបណ្ដាលឲ្យឧស្សាហកកម្មទន់ខ្សោយក្នុងស្រុករបស់ខ្លួនត្រូវដួលរលំ៕
No comments:
Post a Comment